Hepatitis bij de Dobermann (Koperstapeling)
Door Christina Kandane Arachige Don (PhD student) en Dr. Hille Fieten (geneticus en specialist interne geneeskunde).
Chronische hepatitis, ofwel langdurige ontsteking van de lever, is een ziekte die in de vroege jaren 80 voor eerst als mogelijk rasgebonden probleem bij de Dobermann beschreven is. Inmiddels is het duidelijk dat het bij de Dobermann een erfelijke ziekte betreft. De diagnose wordt vaak pas in een laat stadium gesteld en de prognose is zeer gereserveerd. Recent heeft de Morris Animal Foundation een beurs toegekend aan het Expertisecentrum Genetica van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht om het onderzoek naar deze ernstige aandoening voort te kunnen zetten.
Symptomen
De ziekte verloopt in de eerste fase vaak zonder veel symptomen, waardoor het lang onopgemerkt kan blijven dat er een ontsteking speelt in de lever. Op het moment dat een groot deel van de lever is aangetast, kunnen verschijnselen optreden zoals verlies van de eetlust, gewichtsverlies, braken en minder actief zijn. Wanneer de ziekte vordert kunnen verschijnselen optreden als meer drinken en plassen, zwakte en in ernstige gevallen een vochtophoping in de buik. Een typisch kenmerk van leverfalen is geelzucht. Hierbij kan een gele verkleuring van de slijmvliezen waargenomen worden, bijvoorbeeld in de bek of bij het oogwit. Omdat de eerste symptomen niet heel specifiek zijn (deze kunnen namelijk ook duiden op een reeks andere aandoeningen) en omdat deze ziekteverschijnselen zich pas uiten wanneer de lever aanzienlijk beschadigd is, wordt de diagnose vaak pas in een laat stadium gesteld.
Diagnose
Het vermoeden van Dobermann Hepatitis kan ontstaan bij het waarnemen van de symptomen in combinatie met het ras, maar voor een diagnose wordt er bloedonderzoek gedaan gevolgd door het nemen van leverbiopten om het weefsel nader te onderzoeken. In het bloedonderzoek wordt specifiek gekeken naar de leverenzymen en galzuren. Preventief bloedonderzoek doen is mogelijk om de ziekte op te sporen in een stadium waar er nog niet altijd duidelijke symptomen zijn. Een verhoging van het leverenzym ALT in het bloed is het eerste dat dan optreedt. De definitieve diagnose kan enkel gesteld worden door het afnemen van leverbiopten, waarbij deze worden onderzocht op de aanwezigheid van ontsteking, de hoeveelheid bindweefselvorming en de aanwezigheid van koperstapeling.
Behandeling en prognose
De bestaande behandelingen zijn gericht op het ondersteunen van de hond en het verminderen van de symptomen, maar bieden geen volledige genezing wanneer er eenmaal klachten zijn ontstaan. De medicijnen die ingezet worden voor honden met Dobermann Hepatitis zijn bedoeld om de ontsteking te remmen. In eerste instantie wordt dan gestart met corticosteroïden (bijvoorbeeld prednison). Blijkt er ook koperstapeling aanwezig te zijn, dan wordt tevens medicatie ingezet om het koper uit de lever te verwijderen. Dit wordt gedaan met D-Penicillamine. Omdat de diagnose vaak gesteld wordt in een laat stadium van de ziekte, is de prognose vaak ongunstig.
De oorzaak van de ziekte
De volledige achtergrond van Dobermann hepatitis is nog niet helemaal bekend, er is nog meer onderzoek nodig. Wel is al duidelijk dat het gaat om een erfelijke ziekte en de verdenking bestaat dat er sprake is van een auto-immune oorzaak. Hierbij valt het eigen lichaam cellen van de lever aan. Het verval van levercellen leidt tot een ontstekingsreactie en bindweefselvorming.
Verder is door onderzoek bij het Expertisecentrum Genetica van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht, aangetoond dat koperstapeling vaak een belangrijke rol speelt in het ziekteproces. Hierbij wordt opstapeling van koper in de levercellen waargenomen, vergelijkbaar met koperstapeling bij de Labrador retriever, Bedlington terrier en andere hondenrassen. Een lever in het eindstadium van hepatitis heeft veel littekenweefsel en harde knobbels (fibrose en cirrhose) en verliest een groot deel van haar functioneren.
Voorgaande onderzoeken bij de Universiteit Utrecht
Vanuit de Universiteit Utrecht is veelvuldig onderzoek gedaan naar Dobermann Hepatitis. Allereerst heeft Dr. Paul Mandigers zijn promotieonderzoek gewijd aan deze aandoening. Door deze studies is bekend geworden dat koperstapeling een grote rol speelt in de achtergrond van Dobermann Hepatitis. Toen Dr. Hille Fieten de genetische achtergrond ontrafelde van koperstapeling bij de Labrador retriever, kwam aan het licht dat er overeenkomsten waren met Dobermann Hepatitis. Hieruit bleek dat dezelfde genetische mutaties, zoals gevonden bij de Labrador retriever, ook aanwezig zijn bij Dobermanns en een associatie hebben met de ontwikkeling van hepatitis.
DNA-test beschikbaar
De genetische afwijkingen die een rol spelen bij de Labrador retriever, namelijk de mutaties op de ATP7A en ATP7B genen, blijken ook geassocieerd te zijn met hoge koperconcentraties in levers van Dobermanns. Hierdoor zijn deze honden vatbaarder voor Dobermann Hepatitis. Deze genen coderen voor eiwitten die belangrijk zijn voor het transport van koper door de lichaamscellen. Voor deze DNA mutaties is een gentest beschikbaar via de Universiteit Utrecht. U kunt deze test aanvraag voor uw hond door een mail te sturen naar [email protected].
Steun van de Morris Animal Foundation voor onderzoek naar Dobermann Hepatitis
Om verder onderzoek mogelijk te maken heeft het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde, verbonden aan de Universiteit Utrecht, een donatie van ruim $200.000,- mogen ontvangen van de Morris Animal Foundation. Onder leiding van dierenarts-specialisten Dr. Hille Fieten, Dr. Paul Mandigers en geneticus Dr. Peter Leegwater zal dit grootschalige onderzoek plaatsvinden om meer kennis te verkrijgen over de achtergrond van Dobermann Hepatitis met het doel te komen tot een betere diagnostiek. Mocht u een Dobermann hebben die gediagnosticeerd is met Dobermann Hepatitis, dan kunt u het onderzoek ondersteunen door het afstaan van een bloedmonster van uw hond. U kunt hiervoor contact opnemen via het e-mail adres [email protected].
Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde
Het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde maakt deel uit van het Universitair Dierenziekenhuis van de Faculteit Diergeneeskunde te Utrecht. Naast de vele onderzoeken die hier gedaan worden naar erfelijke afwijkingen binnen raspopulaties, biedt het centrum ook voorlichting en begeleiding aan rasverenigingen en fokkers. Een nauwe samenwerking met het Universitaire dierenziekenhuis maakt het uitvoeren van klinisch screeningsonderzoek en het monitoren van afwijkingen binnen populaties mogelijk. Zo kunnen screeningen worden uitgevoerd naar DCM bij de Dobermanns, waarvoor ook op korte termijn een DNA test beschikbaar komt bij het Expertisecentrum Genetica.
Mocht u vragen hebben over Dobermann hepatitis, is er een verhoogd ALT in het bloed van uw hond geconstateerd, of wilt u uw Dobermann aanmelden voor een DCM screening, dan kunt u een (telefonische) afspraak maken via de casemanagers van het Universitair dierenziekenhuis via [email protected].
zie ook : De Dobermannvriend, clubblad D.V.I.N. 87e jaargang, nr. 1 jan/feb 2023.
Chronische hepatitis, ofwel langdurige ontsteking van de lever, is een ziekte die in de vroege jaren 80 voor eerst als mogelijk rasgebonden probleem bij de Dobermann beschreven is. Inmiddels is het duidelijk dat het bij de Dobermann een erfelijke ziekte betreft. De diagnose wordt vaak pas in een laat stadium gesteld en de prognose is zeer gereserveerd. Recent heeft de Morris Animal Foundation een beurs toegekend aan het Expertisecentrum Genetica van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht om het onderzoek naar deze ernstige aandoening voort te kunnen zetten.
Symptomen
De ziekte verloopt in de eerste fase vaak zonder veel symptomen, waardoor het lang onopgemerkt kan blijven dat er een ontsteking speelt in de lever. Op het moment dat een groot deel van de lever is aangetast, kunnen verschijnselen optreden zoals verlies van de eetlust, gewichtsverlies, braken en minder actief zijn. Wanneer de ziekte vordert kunnen verschijnselen optreden als meer drinken en plassen, zwakte en in ernstige gevallen een vochtophoping in de buik. Een typisch kenmerk van leverfalen is geelzucht. Hierbij kan een gele verkleuring van de slijmvliezen waargenomen worden, bijvoorbeeld in de bek of bij het oogwit. Omdat de eerste symptomen niet heel specifiek zijn (deze kunnen namelijk ook duiden op een reeks andere aandoeningen) en omdat deze ziekteverschijnselen zich pas uiten wanneer de lever aanzienlijk beschadigd is, wordt de diagnose vaak pas in een laat stadium gesteld.
Diagnose
Het vermoeden van Dobermann Hepatitis kan ontstaan bij het waarnemen van de symptomen in combinatie met het ras, maar voor een diagnose wordt er bloedonderzoek gedaan gevolgd door het nemen van leverbiopten om het weefsel nader te onderzoeken. In het bloedonderzoek wordt specifiek gekeken naar de leverenzymen en galzuren. Preventief bloedonderzoek doen is mogelijk om de ziekte op te sporen in een stadium waar er nog niet altijd duidelijke symptomen zijn. Een verhoging van het leverenzym ALT in het bloed is het eerste dat dan optreedt. De definitieve diagnose kan enkel gesteld worden door het afnemen van leverbiopten, waarbij deze worden onderzocht op de aanwezigheid van ontsteking, de hoeveelheid bindweefselvorming en de aanwezigheid van koperstapeling.
Behandeling en prognose
De bestaande behandelingen zijn gericht op het ondersteunen van de hond en het verminderen van de symptomen, maar bieden geen volledige genezing wanneer er eenmaal klachten zijn ontstaan. De medicijnen die ingezet worden voor honden met Dobermann Hepatitis zijn bedoeld om de ontsteking te remmen. In eerste instantie wordt dan gestart met corticosteroïden (bijvoorbeeld prednison). Blijkt er ook koperstapeling aanwezig te zijn, dan wordt tevens medicatie ingezet om het koper uit de lever te verwijderen. Dit wordt gedaan met D-Penicillamine. Omdat de diagnose vaak gesteld wordt in een laat stadium van de ziekte, is de prognose vaak ongunstig.
De oorzaak van de ziekte
De volledige achtergrond van Dobermann hepatitis is nog niet helemaal bekend, er is nog meer onderzoek nodig. Wel is al duidelijk dat het gaat om een erfelijke ziekte en de verdenking bestaat dat er sprake is van een auto-immune oorzaak. Hierbij valt het eigen lichaam cellen van de lever aan. Het verval van levercellen leidt tot een ontstekingsreactie en bindweefselvorming.
Verder is door onderzoek bij het Expertisecentrum Genetica van de faculteit Diergeneeskunde, Universiteit Utrecht, aangetoond dat koperstapeling vaak een belangrijke rol speelt in het ziekteproces. Hierbij wordt opstapeling van koper in de levercellen waargenomen, vergelijkbaar met koperstapeling bij de Labrador retriever, Bedlington terrier en andere hondenrassen. Een lever in het eindstadium van hepatitis heeft veel littekenweefsel en harde knobbels (fibrose en cirrhose) en verliest een groot deel van haar functioneren.
Voorgaande onderzoeken bij de Universiteit Utrecht
Vanuit de Universiteit Utrecht is veelvuldig onderzoek gedaan naar Dobermann Hepatitis. Allereerst heeft Dr. Paul Mandigers zijn promotieonderzoek gewijd aan deze aandoening. Door deze studies is bekend geworden dat koperstapeling een grote rol speelt in de achtergrond van Dobermann Hepatitis. Toen Dr. Hille Fieten de genetische achtergrond ontrafelde van koperstapeling bij de Labrador retriever, kwam aan het licht dat er overeenkomsten waren met Dobermann Hepatitis. Hieruit bleek dat dezelfde genetische mutaties, zoals gevonden bij de Labrador retriever, ook aanwezig zijn bij Dobermanns en een associatie hebben met de ontwikkeling van hepatitis.
DNA-test beschikbaar
De genetische afwijkingen die een rol spelen bij de Labrador retriever, namelijk de mutaties op de ATP7A en ATP7B genen, blijken ook geassocieerd te zijn met hoge koperconcentraties in levers van Dobermanns. Hierdoor zijn deze honden vatbaarder voor Dobermann Hepatitis. Deze genen coderen voor eiwitten die belangrijk zijn voor het transport van koper door de lichaamscellen. Voor deze DNA mutaties is een gentest beschikbaar via de Universiteit Utrecht. U kunt deze test aanvraag voor uw hond door een mail te sturen naar [email protected].
Steun van de Morris Animal Foundation voor onderzoek naar Dobermann Hepatitis
Om verder onderzoek mogelijk te maken heeft het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde, verbonden aan de Universiteit Utrecht, een donatie van ruim $200.000,- mogen ontvangen van de Morris Animal Foundation. Onder leiding van dierenarts-specialisten Dr. Hille Fieten, Dr. Paul Mandigers en geneticus Dr. Peter Leegwater zal dit grootschalige onderzoek plaatsvinden om meer kennis te verkrijgen over de achtergrond van Dobermann Hepatitis met het doel te komen tot een betere diagnostiek. Mocht u een Dobermann hebben die gediagnosticeerd is met Dobermann Hepatitis, dan kunt u het onderzoek ondersteunen door het afstaan van een bloedmonster van uw hond. U kunt hiervoor contact opnemen via het e-mail adres [email protected].
Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde
Het Expertisecentrum Genetica Diergeneeskunde maakt deel uit van het Universitair Dierenziekenhuis van de Faculteit Diergeneeskunde te Utrecht. Naast de vele onderzoeken die hier gedaan worden naar erfelijke afwijkingen binnen raspopulaties, biedt het centrum ook voorlichting en begeleiding aan rasverenigingen en fokkers. Een nauwe samenwerking met het Universitaire dierenziekenhuis maakt het uitvoeren van klinisch screeningsonderzoek en het monitoren van afwijkingen binnen populaties mogelijk. Zo kunnen screeningen worden uitgevoerd naar DCM bij de Dobermanns, waarvoor ook op korte termijn een DNA test beschikbaar komt bij het Expertisecentrum Genetica.
Mocht u vragen hebben over Dobermann hepatitis, is er een verhoogd ALT in het bloed van uw hond geconstateerd, of wilt u uw Dobermann aanmelden voor een DCM screening, dan kunt u een (telefonische) afspraak maken via de casemanagers van het Universitair dierenziekenhuis via [email protected].
zie ook : De Dobermannvriend, clubblad D.V.I.N. 87e jaargang, nr. 1 jan/feb 2023.